እሩምን ምዕሩይን ትግርኛ

3.2.ቈጸረ (ግሲ) – ግዜ (ዕለት፡ ሰዓት) ወሰነ፡ ተስማንዐ፣ ቈጸራ (ስም)። ኣ.፤ ቈጸራ ምጥላም ነውሪ እዩ።
3.3 ቈጸረ – ዓሰበ (ንስራሕ)፡። ኣ.፤ ሰራሕተኛ ክቘጽር ተዳልዩ ኣሎ።
3.4 ቈጸረ – ፊደል ፈለጠ ተማህረ/ኣድመጸ። ኣ.፤ ብንእሱ ፊደል ኪቈጽር ጀመረ።
3.5 ቈጸረ (ግሲ) – ቋጸረ (ግሲ) – ኣሰረ፡ ሓዘ፡ ጀምረ፡ ኣደነ

እዚ ኣብ ሓሙሻይ ዘለዉ፡ ካብ ግእዝ ዝመበቈሎም ክልተ ግሲታት ምርምር ዘድልዮም እዮም። ኣብ ትግርኛ እቲ ግሲ “ቋጸረ” ንትርጉሞም፡ ሓዘ፡ ዓቈረ፡ ጀመረ፡ ኣደነ ዝብል ጥራይ እንተ ዝኸውን ካብ ክልተ ዝተቐራረብ ድምጽን ትርጉምን ምተፈልየ። ክልቲኦም ኣብ ስም (ምቍጻር) ሕደ እትነዀኑ፡ ፍሉያት ቃላት እዮም።
ኣብነታት (ኣ.)፤
ጥላም (ስራኽ) ሳእኑ ቋጸረ።
ጓላ ስፈ ንኽትምሃር ቋጺራ እድኒ ሂባታ።
ከረጺት ቋጸረ። ንብዓት ቋጸረ

4.0 ፈቐደ (ግሲ) ምፍቃድ። (ሰለስተ ትርጕማት)
4.1 ፈቐደ (ግሲ) – ቈጸረ – 1፡ 2፡ 3፡ … እናበለ። ኣ.፤ መንኰርኰር ንምውንጫፍ 10፡ 9፡ 8፡ … እናበለ ፈቐደ።
4.2 ፈቐደ – ሕራይ-በለ (ፍቓድ-ሃበ)። ኣ.፤ ኣብ ደገ ንኽንጻወት ፈቐደ።
4.3 ፈቐደ – ዝብላዕ/ዝስተ ሃበ። ኣ.፤ ኣብ’ቲ ውራይ፡ ዝፈቕዶም ስኢኖም ከይበልዑ ከዱ።

መዘክር፤ ምሕጻረ-ቃል ኣ. ን ኣብነትን ኣብነታትን የመልክት።
ብዛዕባ ኣፈቓቕዳ ዝተጀመሩ እታዋት ኣብ’ዚ የብቅዑ።
እሩምን ምዕሩይን ትግርኛ.

**** ሓሰበ፡ ቀመረ ****

ኣብ ዝሓለፈ እታው (3 ለካቲት 2016) ብዛዕባ ኣፈቓቕዳ ተዘትዩ፤ ምስ ቍጽሪ ዝተተሓሓዙ ቃላት ኪድህሰሱ እዮም ከኣ ተባሂሉ ነይሩ። እቶም ዝተጠቕሱ ቃላት፤ ሓሰበ፡ ቀመረ፡ ቈጸረን ፈቐደን ነይሮም። እዞም ቃላት፡ ነፍስ-ወከፎም ልዕሊ ሓደ ፍሉያት ትርጕማት ኣለዎም። ሕደ ኣደማምጻን ኣጸሓሕፋን ዘለዎም ቃላት፡ ትርጕሞም ዝንጽሮ፡ ኣብ ምሉእ-ሓሳብ፡ ብትግባረ-ትሕዝትኦም ኪጸሓፉ እንከለዉ እዩ። ኣብ ያታዊ ስርዓተ-ጽሕፈት፡ ካብ ግእዝ ዝረዓሙ መዅሲ ዝድመጹ ግን ፍሉይ ፊደል ዝጥቀሙ ብዙሕ ቃላት ኣለዉ። ተጣበቕቲ ያታዊ ስርዓተ-ጽሕፈት፡ ንእዞም ቃላት ከም መራጐዲ መጐቶም የቕርብዎም። እዞም ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሱ፡ መዅሲ ዝድምጾም ቃላት፡ ግን ብዝተፈልየ ፊደል ንምጽሓፍ ኣማራጺ የብሎምን፣ ንእቲ ተደገምቲ ድምጺ ዘለዎም ፊደላት ይትርፉ ዝብል መጐት፡ ዘመናዊ ስርዓተ-ጽሕፈት፡ መራጐዲ ኪዀኑ ይኽእሉ።

ኣብ’ዚ ብዛዕባ ዝተፈላላየ ትርጕም “ሓሰበ”ን “ቀመረ”ን ኪድህሰስ እዩ፣ እንሆ ድማ፤

ሓሰበ (ግሲ) (ሓሙሽተ ትርጕም)
1 ሓሰበ (ግሲ) – ብቍጽሪ ዝስራሕ ሰርሐ፡ ገመተ፡ ኣራጠበ፡ ጸብጸበ።
2 ሓሰበ (ግሲ) – ሓንጐሉ ኣስርሐ፡ ኣብ ግምት ኣእተወ። ኣብ’ቲ ቦታ ምስ በጽሐ እንታይ ከም ዝገብር ሓሰበ።
3 ሓሰበ (ግሲ) – ሓለየ። ኣንታ ሓውይ! ኣብ ጸገም’የ ዘለኹ፣ ሕሰበለይ እባ፧
4 ሕሳብ (ስም) – ትምህርቲ፡ ሳይንስ ናይ ቍጽሪ፡ ዓቐን፡ ህዋ። ኣልጀብራ ሓደ ጨንፈር ሕሳብ እዩ።
5 ሕሳብ (ስም) – ኣብ ቤት-ንግዲ፡ ቤት-ብልዒ፡ ዝኽፈል ገንዘብ። ንእቲ ኣሳሳዪ፡ ሕሳብ ኪህበና ሓቲትናዮ።
ተወስኺ –
ሓሰበ፡ ከም ቅድመ-ጥብቆን ድሕረ-ጥብቆን ኣትዩ፡ ንእዞም ዝስዕቡ፡ ምስ ሕሳብ ዝምድና ዘይብሎም፡ ድርብ ቃላት የቍውም፤
ሀ. ሓሳብ-ልቢ – ትምኒት። ሓሳብ-ልበይ ሰሚሩለይ።
ለ ብሓሳብ-ተዋሕጠ – ኣስተንተነ፡ ተከዘ፡ ዝን-በለ። ብሓሳብ-ተዋሒጡስ ኣየቕለበን።
ሐ. ስነ-ሓሳብ – ፍልስፍና ኣተሓሳስባ።
መ. ክልሰ-ሓሳብ – መግለጺ ሓደ ኣምር ወይ ሓሳብ። ብክልሰ-ሓሳብ ቅቡል ነይሩ፡ ትባረኡ ግን በርቲዑ።

ቀመረ (ግሲ)፡ (ክልተ ትርጕም)
1.1. ቀመረ (ግሲ) – ቈጸረ፡ ፈለየ፡ ሕሳብ-ገበረ፡ ብቀመር ዝቖመ ግድል ፈትሐ።
1.2. ቀመር (ስም) – ክልተ ስርሓት-ሕሳብ ብይኸውን (=) ዝተዛመዱ። ኣብነት፤ ሀ+3 = 5። መስርሕ ምፍታሕ- ግድል ቅመራ ይብሃል።
1.3. ቀማሪት (ስም) – ስርሓት-ቍጽሪ (ምድማር፡ ጕዳል፡ ምርባሕን ምምቃልን) እትግብር ኤልክትሮኒካዊት-ኣቕሓ።
2.1 ቀመረ (ግሲ) – ቀስቲ-መሰል ህንጻ ሰርሐ፣ ልዕለ-ቅርጺ ገዛ (ዘይተመልአ) ሰርሐ።
2.2 ቀመር (ስም) – ቅርጺ-ቀስቲ ዘለዎ ህንጻ፡ መዛርዕ ዘይተዛዘመ ገዛ። ቀመር-ትሪኦምፍ፡ ኣብ ፓሪስ፡ ፈረንሳ ዝርከብ ቀመር እዩ። ሰኣን ገንዝብ፡ እታ ገዛ ኣይተመለአትን፡ ቀመር ጥራይ ኰይና።

ኣብ ዝመጽእ፡ “ቈጸረ”ን “ፈቐደ”ን ኪድህሰሱ እዮም።