ብሓደ ኣገዳሲ ምኽንያት፡ ነታ ብዙሕ ግዜ ኣብ ከባብያየይ ካብ ቅድሚ ነዊሕ ዓመታት ኣትሒዛ ኽትልዓል ዝሰምዓ፣ ሳሕት እውን ብሽፍንታ ጥራይ ዝርእያ ዝነበርኩን ምንጪ ብዙሕ ክትዓት ምንባራ ጽቡቕ ገይረ ዝዝክራን መጽሓፍ “ይጽንሓልኪ” ከንብብ ተገደድኩ። ገንጺለ ኸንብባ ምስ ጀመርኩ ግን ካብ ቍጽጽረይ ወጻኢ ብዝዀነ ምኽንያት እንተዘይኰይኑ፡ ምንባበይ ከቋርጽ ተጸግምኩ።
ከቋርጽ ዝግድደኒ ዝነበረ ምኽንያት ግን፡ እቲ ኣብ ውሽጣ ዘሎ ትሕዝቶ ዛንታኣ እዩ። ሓንቲ ኻብኡ እዛ ኣብ ኣርእስቲ መዚዘ ኣውጺአያ ዘለኹ፡ ዝሓዘቶ ንምእማኑ ዝኸብድ ነገር እዩ። ክሳብ ክንድቲ ምጥፋእ ሕልና እቲ ኸይድካ፡ ማሕነቕቲ ሰብ ወዲ ሰብ፡ ያኢ ጸብሒ ምስራሕ ተሓሲቡስ “ማሕነቕቲ እባ ኣላምደኒ – ኢለዮ!” (መጽሓፍ ይጽንሓልኪ ገጽ 56) ዝብል ቃል፡ ካብ ልሳን እታ ኣብ ውሽጢ እቲ መጽሓፍ ዘላ ጸይቀ ዕልልቲ፡ መጋበርያ ዓፋኝ ጓድ ዝነበረት መንእሰይ ወጺኡ፡ ክብሃል ክትሰምዕ ከለኻ ኸ፡ እንታይ እዩ ዝስምዓካ፧
ብዙሕ ግዜ ከምዚ ዝኣመሰለ ክስተት ከጋጥመኒ ኸሎ፡ እታ “ህይወት ንልብወለድ ወይ ንፈጠራ ተንዕቕ!” እትብል ቃል እየ ዝዝክር። እዚ ቓላት እዚ ኣብ ፈጠራዊ ጽሑፍ እውን እንተንረኽቦ ዝእመን ኣይኰነን። ግን ሓይሊ ፈጠራ ደረት ስለ ዘይብሉ፡ እንተተባህለ ኣይመኽፍአን። ኣብ ጭቡጥ ኵነታት ከምኡ ኽብሃል ክትሰምዕ ግን፧!
እዚ ዛንታ እዚ፡ ነቲ ኣብ 1970ታት ዝነበረ መስተንክር ዛንታ ጅግንነት ፈዳይንን ኣባላት ዓፋኝ ጓድን ኰራኵሮምን እዩ ቈንጪሉ፣ ግን ኰሊዑ ዘርኢ።
ነዚ ኣብዚ መጽሓፍ እዚ ሰፊሩ ዘሎ ጭብጥታት ከም ሃገራዊ ታሪኽና ኽርእዮ ኸለኹ ግን፡ ንሓደ ኣብዛ መጽሓፍ ዘሎ ዛንታ ምስ ኣንበብካ ጥራይ፡ ብዙሕ ዘሐብን ስርሒታት በቲ ሓደ ወገን፡ እቲ ዘሐዝን ፍጻመታት ድማ በቲ ኻልእ፡ ኣብ ኣእምሮኻ ዝፈጥሮ ስምዒታት፡ ኣብ ሰልሚ ሓሳባትን ምስትንታንን ሸሚሙ እዩ ዘትርፈካ። “ከስዐ ኣደ ጕራጕራ” ጥራይ ኢልካ ዘይሕለፍ፡ “ሓደ ምዕራፍ፡ ካብቲ መሪር ተመኵሮ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ!” እዩ።
ንብዙሕ ምኽንያታት፡ ታሪኽ ብጥሪኡ ኸይዝንቶን ከይጽሓፍን፤ ተተጻሕፈ ድማ ከይሕተምን ክግበር ከም ዝኽእል ይፍለጥ እዩ። እዚ ንግዜን ስምዒታትን ኣብ ግምት ብምእታው ዝውሃብ ንውልቅን ንሕብረተሰብን ኪኖኡ ንሃገር፡ ዝምልከት ምስ ዝኸውን ዝወሃብ ኣማራጺ እዩ። እዛ ጸሓፊት እዚኣ እውን እዚ ብድሆ እዚ ብዙሕ ከም ዘሰናኸላ ኣብዚ መጽሓፋ ገሊጻ ኣላ። ብኸምኡ ኸኣ እያ ቀንዲ ዛዕብኣ ሓዲጋ፡ ነታ መጽሓፋ በዚ ኣርእስቲ እዚ “ይጽንሓልኪ” ኢላ ኽትሰምያ ዝተደረኸት።
እንተዀነ፡ ንምንታይ ኢኻ እትጽሕፍ፧ ተባሂሉ ዝተሓተተ ደራሲ/ት ፈጠራዊ ጽሑፍ፡ ነናቱ/ታ ምኽንያታት እንተሃለዎ/ዋ ዘገርም ኣይከውንን። ኣብ ሓደ ዓቢ ታሪኻዊ መድረኽ ዝነበረ/ት እሞ ንሞት ብዙሕ ሳዕ ሰጊሩ/ራ ዝወጸ/ት ሰብ ግን፡ ንተመኵሮኡ ክጽሕፍ ምስ ዝብገስ (ምስ እትብገስ) ንምንታይ ኢኻ/ኺ ትጽሕፎ/ፍዮ ዘለኻ/ኺ ተባሂሎም ክሕተቱ፡ እሞ ምስ ጸሓፉዎ ኸኣ፡ “ይጽናሕ” ዝብል ቃል ኣብቲ ጕዳይ ዘይወዓሉ ሰባት ከመናትዎም፡. . ክፍትን ከሎ ዝመጽኣልካ ሕቶታት ኣሎ። እቲ ምኽሪ እንታይ ዘበገሶ እዩ፧ ስክፍታ፡ ብኣየናይ ወገን፧ ከድዓትን መጥፋእቲ ሃገርን ህዝብን ኣልዒልካ ምጽሓፍ ከ እንታይ እዩ ኣበስኡ፧ ሓልዮት እንተዀይኑ ኸ፡ ነቲ ግዳይ ድዩ ክሕለየሉ ዝግባእ፡ ዋላስ ነቲ ዓማጺ፧ ታሪኽ ናይታ ከዳዕ ማሕነቕቲ ክትምሃር ዝሓተተት ዙፋን፡ ኣብዚ መጽሓፍ ሰፊሩ ዘሎ መወዳእታ ብምርኣይ ጥራይ ኵሉ ግዜ መፈጸምታ ኸደዓትን ጠላማትን እንታይ ከም ዝመስል ተዀሊዑ ትርኢ!
እዚ ኣብዛ መጽሓፍ እዚኣ ሰፊሩ ዘሎ ዛንታ እዚ፡ ንውልቀ ሰብ ወይ ሰባት እምበር፡ ንታሪኽ ስድራቤታት ዝትንኪ ኣይኰነን። ወይ ንዓይ ከምኡ ኣይመስለንን። ታሪኽካ ምጽሓፍ እምበርኣር ምስ ኵሉ ኣሰካፍን ፈታንን ሸነኹ፡ እዚ ዝኣመሰለ ጽቡቕ ሸነኽ እውን ኣለዎ። ሓቅታትን ፍጻመታትን ኣብ ታሪኽ ተዓቢጦም ከይተርፉ ዘኽእል እንኮ መሳርሒ ብምዃኑ።
ልክዕ እዩ፡ እዚ ጽሑፍ እዚ፡ ኣብ ገሊኡ ክፋላቱ ብፍላይ፡ ነቲ ውጽኢት ገበናዊ መርመራ ዝዀነ ቓላት ብዝምልከት፡ ብጭቡጥ ሰነዳት ተሓጊዙ ቐሪቡ ነይሩ እንተዝኸውን ከመይ ኰን ምጸበቐ የብለካ እዩ። እቲ ዅነታት ግን ንኸምኡ ዘፍቅድ ኣይኰነን። ጸሓፊቱ ንባዕላ ኣካል እቲ ታሪኽ ብምዃና፡ ከም ስምዒት እውን ክንዮ ነቲ ኽስተት እቲ ምቅላሕ፡ ካልእ መጽሓፊ ምኽንያት ከቶ ክህልዋ ከም ዘይክእል ኢኻ እትርዳእ።
ብዓይኒ በዓልቲ ዛንታ ኽርእዮ ኸለኹ፡ እቲ ዝነበራ ኸቢድ ጾር፡ ዓሚቝ ቃንዛ ብሓይሊ ጽሑፍ ጥራይ ክድበስ ከም ዝኽእል ኣሚና፡ ነዚ ውጽኢት ቃንዝኣን መስዋእታን መስዋእቲ ብጾታን ዝዀነ መጽሓፍ እዚ ንታሪኽ ከተበርክት ምኽኣላ፡ ኣዕሙቕ ኣቢለ አመጕሳ።
ምኽንያቱ፡ ብውልቀይ፡ ታሪኽ ክልተ ግዜ እዩ ዝስራሕ ኢለ እየ ዝኣመን። ብግብርን ብጽሑፍን። ብዙሕ ብግብሪ ዝተሰርሐ ዓበይቲ ታሪኽ፡ ሰኣን ብጽሑፍ ክስነድ ዘይምኽኣሉ፡ ተፈጺሙ ንምዃኑ እውን ዘረስዕ ዕድል ክገጥሞ ይርአ እዩ። እቲ ብጽሑፍ ዝተሰነየ ታሪኽ ግና፡ ክልተ ህይወት ለቢሱ፡ ንኻልኦት ታሪኻት ናይ ምፍጣር ጸጋ እውን ዘውርስ እዩ ዝኸውን። ስለዚ ኸኣ፡ ነታ ነዚ ዛንታ እዚ ኣብ ውሽጣ ጸይራ ንዓመታት ዝጸንሐት ውጻእ መዓት (ኣባል ፈዳይን ነበር) ሓብትና ወ/ሮ ብርኽቲ ፍስሃየ፡ ብዘይካቲ ኣብቲ ኣዝዩ ኸቢድን ፈታንን ስርሒት እቲ ብምንባራ ዘረጋገጸቶ ጅግንነት፡ ነዚ መጽሓፍ እዚ፡ ከምዚ ብዝኣመሰለ መልክዑ ኣዳልያ ናብ ንባብ ብምብቅዓ፡ “በዓልቲ ድርብ ጅግንነት ኤርትራዊት!” እያ እናበልኩ፡ ኵሉ ብሕሉፍ ታሪኻ ዝግደስ ኤርትራዊ ኸንብባ ዘለዎ፡ ኣንቢቡ ድማ ዝሕበነላን ዝድነቐላን ተመኵሮ ዝቐስመላን መጽሓፍ ምዃና እውን ክገልጽ እፈቱ።
ኣርእስቲ መጽሓፍ፡- ይጽንሓልኪ
ደራሲት፦ ብርኽቲ ፍስሃየ (ጓል ብርጁዋ)
ብዝሒ ገጻት፦ 238
ዓመተ ሕትመት፦ 2013 – ስቶክሆልም
ዘመንፈስ ሃይለ – 2020
